Ring
Sabha Parwa kacritayang Ida Sang Kresna mapakayun ring Asura Maya mangda ida
ngwangun bale paparuman luih pacing katur ring Ida Sang Yudistira. Bale
paparumane sane pacing kakaryanin mangda nenten wenten sane nyaihin. Rencanaang
apang melah, apang mesanekan genah palinggih watek dewa, asura, muah manusa.
Raris si Maya ngwangun bale paparuman punika sane dahat luih nenten wenten
nyamenin skabecikane. Mas manik sesocane mateja nyunarin bale paparuman,
mawinan setata galang, yadiastun ritatkala wengi ngesorang linggih Ida Betara
Brahma, dindingnyane meteplek antuk mas, madaging ukir-ukiran, ngulangunin
pisan. Ring jeroning bale paparumane punika kakaryanin tlaga sane toyannyane
daat ening kauparengga antuk tunjung sedeng mekar miwah ulem-uleman sane
malakar antuk mas manik. Ring tepin bale paparumane madaging undag malakar
antuk manik putih. Sakideh bale paparumane wenten tlaga madaging sekar
mawarna-warni. Tarune ngrembun nayuhin genah punika, makawinan sapasira ugi
rauh irika bengong tur ulangun ngaksi kaluihan bale paparumane.
Kacritayang
sane mangkin Ida Sang Prabu Yudistira ngwentenangs upakara pamlaspas bale
paparuman. Para Brahmana miwah para Kesatria sami kaundang. Ida Sang Panca
Pandawa daat ledang, santukan karauhin olih para Resi miwah Para Ratu saking
dura Negara. Taler sawitran Sang Arjuna sami ngrauhin. Sang Yudistira malinggih
kasarengin antuk para resi miwah para kesatriane. Tan bina kadi Ida Betara
Brahma kasarengin antuk para dewatane ring suargan.
Critayang
mangkin Sang Yudistira pacang ngalaksanayang Rajasuya. Sang Yudistira
ngarsayang tetimbangan ring sameton-sameton idane, Bhagawanta, miwah ring Sang
Kresna. Sameton-sameton idane, Bhagawanta, miwah Sang Kresna micayang
tetimbangan, Sang Yudistira patut ngalaksanayang Rajasuya punika, sakewanten
wenten Prabu ring Magada mawasta Sang Jarasanda ratu sakti turin teguh luihing kagunan, Sang Prabu
Yudistira patut pisan jumeneng maharaja. Sang Kresna micayang tetimbangan
inggih punika Sang Yudistira tan prasida ngalaksanayang Rajasuya sakantun Sang
Jarasanda maurip, ipun sane maka pamencanan sang Prabu.
Kacrita
mangkin perang tanding Sang Bima ring Sang Jarasanda. Sang Jarasanda kalintang
sakti tan silah ring sarwa sanjata tan prasida kakasorang ring payudan. Nanging
Sang Jarasanda sinah kaom yening yuda sami mamongol. Sang Bima sane siteng tur
akas sinah nyidayang ngaonang Sang Jarasanda, Sang Arjuna miwah Sang Bima ka magda mapi-mapi dados Brahmana. Sasampun
rauh ring kuta Magada sane mawasta Giriwraja raris ngranjing ka kori agunge.
Jag pramangkin kayun Sang Tiga brangti, raris munggah nelejek pucak kori agunge
sane mawasta Caityaka ngantos balbal. Kacarita di gelis Sang Tiga sampun wenten
ring kuta Negara, makeh sane becik tur asri kapanggihin. Sasampune nglintangin
tigang kori agung akeh pagebage nampekin. Sang Tiga nyujur Ida Sang Prabu
Jarasanda. Ida Sang Prabu nampenin Sang Tiga pranamia ngaturang toya wajik
cokor miwah micayang sane sios-siosan. Irika Sang Jarasanda miwah Sang kresna
maatur-atur duaning nyamannyane makakalih meneng kemanten mawinan sedeng
monabrata. Ida nenten mabebaosan nyantos tengah wengi. Sampun lintang tengah
wengi wau nglebarang bratanna. Raris tamiune maka tetiga katuran genah makolem.
Critayang
sampun tengah wengi raris Prabu Jarasanda ngrauhin Sang Tiga ring pakoleman.
Prabu Jarasanda bengong nyingak busanan sang maraga tamiu kalintang tawah.
Raris Sang Prabu Jarasanda mataken napi sujatine tetujon Sang Tiga rauh mriki?
Sang Tiga maosang indik tetujon nyane, miring pangandikan punika raris Prabu Jarasanda ngenahang gelungidane
raris mapusungan saha ngandika “Ih Kresna, emang tiang nglawan I Dewa, apa buin
I Arjuna jadma ngudaples. Bima tragian dewek I Dewane!” Jag wirosa Sang
Jarasanda nyagjag makecog tur nampel Sang Bima. Sang Bima makelid. Beh rame yudane
patunggalan, sami sakti, sami teguh. Saling jagur, saling tampel, saling
pantigang magulet rames pisan. Ri tatkala rames yudane punika makeh sane
nonoton, siuan panjake, brahmana, kesatria, wesia miwah sudra taler para
istrine rauh nonoton Sang Jarasanda sareng Sang Bima patunggalan. Sang
Jarasanda kasaup raris kapecik tur
katepes ring entudidane ngrepet tulang giing Sang Jarasandane, ragane pegat
dados kekalih. Santukan ledang idane raris Sang Bima ica ngakak kabinawa.
Sang
Kresna, Arjuna, miwah Bimasena raris nyujur genah para artune tumuli kamedalang
saking krangkeng. Raris ida mawali budal nglinggihin kretan Sang Jarasandane.
Wau rauh ring jaba kuta mabriuk panjak Magadane ngaturang bakti ring Sang
Kresna. Para ratu sane sampun bebas pranamia
nyubakti saha atur napi patut karyanin antuk ngwales suecan palungguh Sang
Kresna. “Sri Maharaja Yudistira mapikayun ngwangun yadnya Rajasuya, ida sane
patut tulungin I Dewa”, sapunika pangandikan Sang Kresna. Para
retune sami sairing tur ngaturang mas manik masesocan sada mada makueh.
Selanturipun rauh Sang Sahadewa putran Jarasanda kairing antuk
sameton-sametonidane rauhing bala tanda mantra sami, raris mungkul nyubakti
ring Sang Kresna saha ngaturang punia inten berlian mas manik. Sang Kresna,
Arjuna miwah Sang Bima nglanturang mamargi budal ka Indraprasta makta mas
manik, intan berlian akueh pisan. Sampun rauh ring Indraprasta, raris tangkil
ring Sang Prabu Yudistira ngenikain indik Sang Jarasanda sane sampun kapademang
antuk arin I Ratu Sang Bima, para retune sane kakrangkeng ring Giriwraja sampun
kabebasang. Daat ledang Sang Yudistira, raris ngelut baun arinidane Sang
Bimarjuna.
Sasampune
Sang Jarasanda seda, Sang Arjuna mapakayun mangda para retune ring dura Negara
ngalap kasor tur ngaturang upeti ring Sang Pandawa, kaanggen upakar yadnya
agung Rajasuya.Kacrita padabdab pamargin Sang Catur Pandawa. Sang Arjuna
ngungsi ngalerang nglinggihin kreta paican Betara Agni, Sang Bima nganginang,
sang Sahadewa ngelodang muah Sang Nakula ngauhang. Pamargin Sang Catur Pandawa
sinarengan nyatur desa. Sang Prabu Yudistira jenek ring puri Kandawaprasta.
Kacrita
sasampun Sang Catur Pandawa labda karya molih arta-brana makueh pisan, raris
pakantinidane miwah prakangge Indrapsatane matur, “Inggih Ratu Sang Prabu,
mangkin sampun rauh panamayane Palungguh Maharaja ngwentenang upacara Rajasuya
punika. Ngiring mangkin dabdabang karya druene!” Gelis crita, sasampune Sang
Yudistira mabiseka dados Maharaja, raris ida ngepahang karyane ring
pangemongnya soang-soang. Sang Dussasama sane nureksain boga-upabogane. Sang
Aswatama sane kasukserahin nyembrama para retune wantah Ida Sang Sanjaya.
Begawan Bisma miwah Begawan Drona katurin maritiaksa sane patut miwah sane tan
patut kakaryanin. Begawan Krepa ngraksa sarwa mulene, minakadi mas manik,
inten, berlian, perka, miwah sakancan punika, tur ngraksa dana puniane sane
pacing katur ring para brahmanane.
Sang
Walika, Prabu Drestarasta, Sang Samodata, miwah Sang Jayadrata kairing antuk
Sang Nakula dados pangenter pamargan upacarane. Sang Widura dane nabdabang
sapariindik dana puniane. Daweg punika para dewane taler natasin pamargin
upacara yadnya Rajasuya punika. Maharaja Yudistira mapaica boga-upaboga miwah
mas manik ring soang-soang sang ngrauhin manut oneng-onengipune. Cutetipun
sapasira ugi rauh wiadin tangkil ritatkala upacara yadnya Rajasuya sami kaicen
paica manut kaonengan ipun soang-soang.
Ring
kenjekan karyane, sasampun Sang Yudistira katirtain, para resi lan brahmana,
para ratu sinamian ngranjing ka pasanggrahan sane wenten ring sajeroning
wewangunan upacara punika. Irika mabebaosan indik saling timbale nyihnayang
kawagedannya soang-soang, wenten mabebaosan indik agama, indik kasuniatan,
wenten taler ngaturang gegiras nyantos bebaose nglantur. Gelis crita Begawan
Bisma ngandika ring Sang Yudistira, “Uduh Cening Yudistira, pirengang apang
melah! Aturang toya wasuh cokor ento ring sang ngrauhin. Ida sang muput karya,
nabe, sameton, brahmana putus, sawitra miwah para ratu, buka nemnem ento patut
aturin toya wasuh cokor. Ento patut aturin I Dewa paling malu, prahcihna baktin
I Dewane ring Sang ngrauhin sawireh ida suba makelo meneng dini”. Sang
Yudistira jujut mataken, “Inggih Kakiang maha wicaksana, sapasira sane patut
aturin titiang pinih riin toya wasuh cokor punika?” Begawan Bisma ngandika,
“Sang Prabu Kresna aturin pinih dumun, sawireh luihing kasaktian, kawigunan
muah kawicaksanan. Sang Prabu Kresna satmaka surya nyunarin karyan I Dewane”.
Raris Sang Sahadewa digelis ngaturang wasuh cokor punika ring Sang Prabu
Kresna. Nyingak indike asapunika. Prabu Cedi Sisupala kalintang branting
mawinan tata laksana punika nenten becik
taler nenten pisan nganutin laksana leluhur sane sampun kasumbung ring jagate.
Raris Maharaja Yudistira nyaurin pangandika Prabu Cedi Sisupala, ida mabaos
tirta wasuh cokor katur kapratama ring Sang Kresna, boya saking laksanannyane,
boya saking ulian pabesikan muah dot apang kaalem. Sang Kresna kabaktinin olih
jagat tigane, sawireh kesatriane, kawicaksanannyane, kawigunannyane, setata
molih saluiring karya. Sahadewa miwah Begawan Narada mataken, sapasira sane
nenten sumpu toya wasuh cokor katur ring Sang Kresna? Raris Prabu Cedi magebras
matangi ngadeg tur nitahang para retune sane satinut ring raganidane mangda
ngapialangin karya agung Rajasuya punika.
Kacritayang
mangkin Prabu Cedi Sisupala nenten pisan setuju, irika Prabu Cedi maosang indik
kakaonan Sang Bisma. Mireng sapunika raris Sang Kresna ngandika banban, ida
maosang indik corah Sisupalane marep
ring Sang Kresna, Sisupala taler cangkah-cumangkah ngedotang Rukmini. Sane
mangkin sampun puput sengkernyane, cingakin sareng sami ting jagi muputang
Sisupala! Wau asapunika pangandikan Sang Kresna jag mabalik para retune mapilon
ring Sang Kresna, nanging Sisupala kedek ngakak. Irika Sang Kresna ngregep, tan
asue cakranidane sampun wenten ring tanganidane. Dangan antuk Ida Sang Kresna
munggal Sisupala. Sapisan kewanten sampun puput, Prabu Cedi sakadi sander
krebek. Daweg punika yadiastun langite galang, sabehe kalintang bales, tatit
saling sambungin tur linuh magejeran. Para
retune sami engsek bengong, nyingak kawisesan Sang Kresna, para resi agung
miwah brahmanane sami muji-muji Sang Prabu Kresna.
Critayang
sane mangkin karya agung Rajasuyane prasida lantur becik pisan. Sampun puput
karyane raris para retune nampekin Sang Yudistira sarwi matur, “Ratu Maharaja
Yudistira, wiakti daat manibawa karya druene. I Ratu sampun sida karya tur
kajana lokq ring jagate, I Ratu molihang swadarma luih. I Ratu sampun nyuecain
titiang, sani mangkin titiang jai mapamit, mogi-mogi I Ratu rahajeng!” Sang
Yudsitira ngaturang pangayubagia tur suksma ring para retune sami. Raris
ngandikain arin-arinidane mangda ngiring rauh ring tepi siring panegara
Kandawaprasta. Raris Sang Kresna mapamit jagi ka Dwarawati. Sang Prabu Kresna
tangkil ring Dewi Kunti, Dewi Dropadi miwah Subadra ngandikayang jagi matulak
ka Dwarawati. Raris Sang Kresna ngandika, “Uduh Sri Maharaja Yudistira, dumadak
I Dewa setata kadi i gulem nayuhin mauripe, utawi sakadi I punyan kayu sane
atub ngetisin I kedis. Tresnain panjake sameton I Dewane. Sampunang lali ring
utsaha miwah swadarmane”. Raris Sang Kresna nyujur puri Dwarawati. Mangkin sane
kantun ring bale paparumane wantah Sang Duryadana miwah Sang Sangkuni.
Kacritayang
mangkin Sang Duryadana miwah Sang Sakuni wenten sajeroning bale paparumane.
Irika ida nyingakin keasrian tetangunan bale peparumane punika. Wiakti
kalintang ulangun ida ngaksi kaluihane, ngantos rauh ring genahe sane
bebaturanipun antuk kaca. Ida ngalnturang mamarga miderin nglila cita, saking
belogidane telaa sane toyanipun ening, kayunang ida bataran. Dadi ta runtuh ida
ka tlagane. Sang Bima miwah sane lian-lianan ica ingkel-ingkel ngaksi indike punika.
Nanging Sang Yudistira digelis ngandikain parekani mangda ngaturang busana luih
ring Sang Duryadana. Sang Duryadana ngutsahayang ngampakang jlanane, tangane
terus nyujuh, kandugi ida runtuh ngliling, kalintang jengah kayunidane raris
budal ka Astinapura. Ring margi jag meneng, nenten mabaos.
Sang
Sakuni uning ring indike asapunika, raris matur ngalipurang sungkawan Sang
Duryadanane. Sang Duryadana ngandika, “Uduh, paman Sankuni, kaliwat bengong
tiang ningalin kaagungan Sang Yudistira. Makajeng para retune nglapa kasor
teken Sang Yudistira. Buina karya Rajasuyane kalintang mawibawa. Tiang dot buka
keto. Aduh, paman bengong tiang nepukin wibawan Sang Pandawane. Keneh tiange
kebus jengah dot ngelah buka keto. Metu iri keneh tiange, yadiapin yan
keneh-kenehang tusing pantes tiang buka keti arepe teken Sang Pandawa. Sang
Duryadana mapiteket jagi ngalahang Sang Pandawa, yening sampun sinah
kasugihannyane muah bale paparumane makejang gelahang Ida. Sang Sakuni gelis
nimbal matur, “Sang Arjuna, Sang Kresna, Sang Bimasena, Sang Yudistira, Sang
Nakula Sahadewa miwah Sang Drupada rauhing putran-putranidane tan sida
kakasorang, yadiapin olih para dewatane sami. SAkewanten titiang uning naya
singid ngaonang Sang Yudistira. Becikang mirengang, tur laksanayang!” Sang
Duryadana nangsekang mataken, :kenken nayane ento paman, indayang tuturang!”
Sang
Sakuni matur, “Sang Yudistira oneng pisan maplalian, janten ida nenten nulak.
Titiang dueg pisan maplalian dadu, punika mawinan aturin Sang Yudistira.
Titiang jagi ngaonang ida, mangda kanto telas saplar padruenidane rauhing
jagatidane. Indike punika aturang ring Ida Sang Prabu Lingsir, mangdenne ida
ngesengin Sang Yudistira, janten Sang Yudistira kaonang titiang”. Sang
Duryadana nenten sumanggup matur ring ajinidane indik puniki, raris
kasukserahang ring Sang Sakuni. Sang sakuni kasarengin Sang Duryadana pedek
tangkil ring Maharaja Drestarasta, ngaturang indik kayun Sang Duryadanane
pacang ngadaang palian dadu sareng Yudistira. Sang Drestarasta pacang ngidih
tetimbangan ring I Widura sawireh manut pamineh Bapane, tuah I Widura prasida
ngaturang tetimbang sane rahayu. Raris Sang Drestarasta ngicenin ngalaksanayang
encen sane melah manut pamineh Sang Duryadana. Sakewala ipun pacang nyesel,
sawireh pamineh muah raos ipun nenten pisan manut ring kecap sastra agama.
Raris
Maharaja Drestarasta ngendikayang muputang bale paparumane masaka siu majalanan
satus. Mantri Widura kandikain ka Kandawaprasta mangda ngandikain Sang Pandawa
rauh ka Astina, nyingak bale paparumane nglanturang maplalian dadu. Critayang
sane mangkin Widura sampun rauh ring Pandawa. Di gelis Sang Yudistira nyambrama
pamanidane, tur mapitaken buat pangrauhnyane. Sang Widura matur papolosan,
“Inggih Ratu Sang Yudistira, titiang kautus olih Maharaja Drestarasta, mangdene
saih ring bale paparuman I Ratune. Usan punika raris I Ratu kairing maplalian.
Sane iring I Ratu madadu sampun sami sayaga. Dumadak I Ratu nagingin pakayun
Maharaja Drestarasta!” Benjangne
Maharaja Yudistira kairing olih arinidane miwah parek-parekane sami. Sapunika
taler Dewi Drupadi kairing antuk panyeroane. Raris Sang Pandawa sinamian
kasarengin Sang Widura nglinggihang kreta ka Astinapura. Sarauhe ring
Astinapura raris ida tangkil ring Maharaja Drestarasta taler irika nampek
Begawan Bisma, Begawan Drona, Begawan Krepa, Sang Karna, Sang Aswatama, Sang
Somadata, Sang Duryadana, Sang Salya, Sang Sakuni, Sang Dussasana rauhing
sametonnyane miwah para ratu sami sane wenten ring peparumane punika. Nenten
lali ida taler tangkil ring ibunidane Diah Gandari.
Raris
Sang Yudistira kairing ka pakoleman sane pinih utama. Benjang semengne sasampun
Ida Pandawa nrisandya raris ida lunga ka paparumane. Irika napak para retune
malinggih ring genahnya soang-soang. Digelis crita mangkin Sang Yudistira
maplalian dadu, Sang Yudistira ngetohang mutiara makeh pisan, Sang Duryadana
mas masesocan. Tohnyane sampun standing, raris Sang Sakuni mulang dadune, Sang
Sakuni menang tur masemu binger. Raris Sang Yudistira malih ngetohang
makudang-kudang mas, perak miwah arta branane lianan, kreta kaprabone sane
kalinggihin ka Astina, ketian panyeroan ayu anom-anom mapangangge sarwa mule,
panyiuan parekane mapangangge becik-becik, makudang-kudang gajah, kreta rauhing
60.000 prayoda, sami kakaonang olih Sang Sakuni. Critayang mangkin plalian
dadune rames pisan, Sang Sakuni setata menang. Sang Sakuni raris matur ring Yudistira ngenikain I Ratu
sampun makeh kaon, ngiring lanturang maplalian. Raris Ida Sang Yudistira
ngetohang ketian janar, panyatus yutaan jina, sampi, jaran, lembu teked ka
panak-panaknyane, kambing, domba sane wenten ring tepin tukad Sindu, panegara
rauhing saisinnyane sajabaning para brahmana, pepatih sane ngiring saha
busanannynae Sang Nakula miwah Sang Sahadewa. Sami punika sakasiki kakaonang
olih Sang Sakuni malarapan naya corah. Sang Yudistira malih ngetohang Sang
Arjuna, Sang Bimasena rauhing raganidane ketohang. Sami kakaonang olih Sang
Sakuni.
Critayang
mangkin Sang Yudistira ngetohang Dewi Drupadi. Sane maplalian muah sane nonton
ring plaliane punika mabiayuhan, wau mirage Dwi Drupadi katohang. Sang
Duryadana ngandika, “Paman Widura, alih
Drupadi ajak mai, depang ia bareng-bareng ngajak panyeroane”. Sang Widura
nenten prasida ngalaksanayang napi sane kanikain sareng Sang Duryadana. Baane
jejeh raris Pratikamin nangkilin Drupadi manawi Dewi Drupadi nenten prasida
sareng merika. Uning sapunika raris Sang Druyadana nikain Dussasana mangda nangkilin Drupadi. Digelis Sang Dussasana
mamargi ngrereh Dewi Drupadi. Sampun rauh ring genahnya, raris ida ngandika,
“Uduh Drupadi mai ajak beli. I Dewa suba kasuksrahang teken Korawane. Jani beli
Sang Korawa ayahin adi. Nah, mai eda kelad-kelid”. Dewi Drupadi matangi tur
malaib nyujur genah Dewi Gandarine. Sang Dussasana raris nguber keni kasangkuak
rambutidane. Sahasa sang Dussasana mai Drupadi ka paparumane. Dewi Drupadi
nyerit saha ngubat-abit, “Ih Dussasana, tusing ngelah kapiolasan, dadi malaksana
corah! Tui tuah suba titah”. Raris Sang Dussasana maid busanan Dewi Drupadi
kanti keles busananidane kasarengin olih Duryadana. Dewi Drupadi raris
ngandika, “Aduh, ring paparumane puniki parum para ratu sane sampun pascat ring
daging sastra agama miwah wikan ring kapanditan, sane patut baktinin titiang.
Sawiaktine tan manut sila sesanan titiang rauh tangkil mriki, santukan titiang
tanpa busana sapatuta. Ih, durjana suud malaksana kakene. Aduh ilang kautaman
Kuruwangsane. Kenken Begawan Bisma, Drona makadadua jag meneng ngaksi solah I
Korawane? Kenken dadi Mantri Widura ane wicaksane ento jag siep keto masi para
retune makejang ane ada dini”.
Sang
Wikarna putran Sang Drestarasta kalintang kapiolasan, raris ngandika, “Inggih
para ratu sinamian. Tepasin mangkin wiarane puniki! Yan tan asapunika sinah
sareng sami mangguh nraka. Begawan Bisma, Aji Prabu Drestarasta, panglingsir
makekalih keto masi Paman Widura jag meneng. Inggih Ratu sareng sami picayang
tetimbang miwah pamutus sane patut, sampunang bingung kategul antuk I
panceindria punika! Ratu sareng sinamian, napi ke I Ratu jagi mawecana utawi
meneng, titiang madrebe pamineh sapuniki. Yan kamanah antuk titiang sakadi
sepat siku-siku wiarane puniki. Sang wikan maosang; maboros, minum-inuman sane
munyahin, ngrereh wang istri angge maledang-ledangan miwah maplalian,
laksananne asapunika nenten patut kamargiang olih sang amengkurat. Dewi Drupadi
nenten pisan wenten iwangnyane, Sang Yudistira riinan ngalahang raganidane.
Usan punika wau Dewi Drupadi katohang, santukan Paman Sakuni pisereng,
mangdenne Dewi Drupadi kaanggen toh. Manut pamineh tiange nenten patut Drupadi
kamolihang olih Paman Sakuni.”
Makeh
sane matangi matutang pakayun Sang Wikarmane, wenten sane ngupet Sang Sakuni.
Sang Karna gelis ngandika, “Ih Wikarna, cai dogen tusing matutang. Cai mara
ibi, tusing pedas teken beneh kalawan pelih, tusing ngelah panglokika, bani
ngorahang Drupadi tusing kakalahang dadi gelah Korawane. Wikarna, arta brana
Pandawane, Pandawa makejang teked Drupadi kakalahang baan Paman Sakuni. Ih
Dussasana, ento Wikarna mapi-mapi pradnyan, andih pabanne. Embus gelung
Pandawane, lalungin Drupadi!” Raris Sang Pandawa nglukar busana kaprabone. Sang
Dussasana wirosa musbusin busanan Dewi Drupadine sajeroning saba punika. Dewi
Drupadi jerit saha tangis masesambatan ngastiti Sang Hyang Hari mangda ledang
waranugraha. Pandulamen Dewi Drupadi kapireng olih Sang Hyang Hari miwah Betara
Darma, raris ida tedun nanging tan katon, micayang waranugraha lan busana aneka
warna. Sang Dussasana tan rarianan musbusin busanan Dewi Drupadine, nanging
nenten telas-telas. Sampun panyatusan busananidane kakelesang, sakewanten Dewi
Drupadi kantun mabusana sampurna. Para retune
sami bengong ngantenang tur mamuji-muji kaluihang Dewi Drupadine.
Sang
Bima ngandika bangras, “Ih para kesatria makejang, padingehang munyin gelahe!
Gelah majanji bakal nues tangkah Dussasana tur nyeret getihne idup-idup rikala
siat Baratawangsane. Yan gelah cedok teken subaya apang tuara nepukin mambahan
leluhur gelahe!” Tan pasamodana jag masuara asune aung-aung, jaran miwah untane
ngrigih. Raris Dewi Gandari miwah Sang Widura pedek tangkil ring Maharaja
Drestarasta, nginangang siptan suaran buron punika. Daging siptane punika, boya
tiso wantah durmanggalane pacang rauh, nibenin Kurungwangsane. Maharaja
Drestarasta raris ngandika, “Uduh Ceing Yudistira! Dumadak Cening mangguh kerta
raharja! Nah, mawali Cening ka Indraprasta, titah panegaran Ceninge mangda
gemuh rahajeng. Cening suba pascat teken kasusilaan. Eda Cening nuutang
laksanan adin Ceninge I Duryadana. Jalemane tan pakadang sastra tuna susila
mesuang munyi sugal tur ngacuh rikala marebat. Nanging yan anak nawang sastra
tur susila ngresep teken pangrasan anak len. Cingakin tur elingang biang
Ceninge Dewi Gandari muah bapan Ceninge ane buta tur tua tenenan. Sujatine Bapa
dot nepukin Cening manyama briak-briuk. Mogi-mogi Cening ajak makejang suka
wirya rahajeng tur dirgayusa. Ane jani mawali Cening ka Indraprasta.” Raris
Sang Pandawa nunas mapamit budal ka Indraprasta kasarengin olih rabinidane Dewi
Drupadi miwah panjak-panjakidane.
Sabudal
Sang Pandawa, sane mangkin critayang ring Astinapura. Sang Dussasana kalintang
erang kayunnyane, saantukan Sang Pandawa kabebasang olih ajinida Prabu
Drestarasta. Sang Dussasana raris tangkil ring rakanidane Sang Duryadana
nguningayang jengah kayunidane tur maselselan, santukan ajinidane tan
pasamodana mebasang Sang Pandawa. Sang Duryadana, Dussasana, Karna miwah Sang
Sakuni tangkil ring Maharaja Drestarasta, pacang malih mamanah maplalian sareng
Sang Pandawa. Pasobaya toh-tohe ring plalian, sapa sira ja kaon maplalian,
mangda megenah ring alase wayah salami roars tiban nglukar kaprabon mapangangge
kulit manjangan. Sasampune roras tiban raris ka panegara nyaru, mangdenne
nenten wenten anak uning ring kasujatian deweknyane masue atiban. Yan kauningin
mawali ka alase wayah salami roars tiban. Singgih Sri Maharaja lugraha titiang
ngwentenang plalian malih! Sang Drestarasta mebasang Duryadana maplalian ngajak
nyamanne panduputra. Critayang sane mangkin utusan Maharaja Drestarasta
gegancangan mamargi nutug pamargan Sang Yudistira. Sampun doh sawat pamargan
Sang Yudistira wau prasida ipun ngacundukang. Sang kautus pranamia matur ring
Sang Prabu Yudistira, nguningayang daging pangandikan Ida Sang Prabu Lingsir,
mangdenne Ida Sang Pandawa mawali malih ka Astinapura maplalian dadu.
Daddiannya
Ida Sang Yudistira mawali ka Astinapura kairing antuk arin-arinidane muah Dewi
Drupadi. Tan sue ring margi kancit sampun rauh ring Astinapura. Ida nyujur tur
malinggih ring genah plalian dadune, yadiastun ida sampun janten uning ring
nanya singid Sang Sakunine. Sang Sakuni egar matur, “Ratu Sang Yudistira, Ida
Sang Prabu Lingsir, kalintang sueca ngwaliang druen I Ratune makasami. Sane
mangkin malih titiang ngiring I Ratu maplalian dadu. Pirengang becik-becik sane
dados bebuat. Sapasira ja kaon ring plalian dadune puniki, salami roras tiban
magenah ring alase wayah madurgama, nglukar kaprabon mapangangge blulang majangan. Ring warsa kaping tlulas rarsi
ngranjing ka panegara nyaru, mangdenne nenten wenten jadma uning ring
kasujatiannya. Yan pet wenten anak uning, malih mawali ka alase madurgame
salami roras tiban. Sasampunne lintang ring warsane kaping tlulas sane malih
soang-soang ngawengku kratonnyane. Sapunika pamutus tohe mangkin. Ratu Sang
Yudistira ngiring mangkin kikinang maplalian!”
Sang
Prabu Darmawangsa manggutan nampenin panangtang Sang Sakunine tur ngraris
mabuat. Sang Sakuni ngambil dadu tumuli kapulang. Sang Sakuni masuak, “Ha, ha,
ha titiang menang!” Sang Yudistira kaon maplalian, santukan asapunika manut
pasuketane dadi makinkin Ida Sang Pandawa jagi ngranjing ka alase madurgama.
Ida Sang Pandawa ngrauhing Dewi Drupadi nglukar busana kaprabone, magentos
antuk pangangge blulang manjangan. Sane wenten ring saba punika sami engsek
bengong ngaksi indike punika. Sakewanten Sang Sakuni, Duryadana, Karna muah
Sang Dussasana kalintang egar kayunidane. Raris Sang Yudistira nunas mapamit
ring Begawan Bisma, Prabu Somadata, Maharaja Walika, Begawan Drona, Begawan
Krepa miwah para ratune siosan, Sang Aswatama, Sang Widura, Maharaja
Drestarasta rauhing putran-putranidane, Sang Yuyutsu, Sang Sanjaya miwah
panjak-panjake sami. Sami alem ring Sang Yudsitira tur ngastawayang mangda Sang
Yudistira mangguh karahajengan, sakewanten pangastawane wantah sajeroning
angen. Sang Widura ngandika, “Uduh Cening Panduputra! Biang I Dewane Dewi Kunti
tuara patut ajak I Dewa ka alase. Ida kalintang mautama, buina suba lingsir.
Ida patut setata muponin kawiryan, bakal baktinin tur iring paman di purin pamane. DUmadak Cening
makejang mangguh rahajeng dirgayusa!”
Sang
Pandawa sumaur, “Inggih Paman, malarapan pangastawan Paman, dumadak Ida Sang
Hyang Paramawisesa asung kerta waranugraha ring titiang. Paman tan bina kadi
anggan ajin titiange. Titiang satinut tur nyuun sapituduh Paman.” Sasampune
Dewi Drupadi sayaga jagi mamargi raris ida nunas mapamit ring matuanidane Dewi
Kunti. Dewi Kunti ngelut baun mantunidane. Irika Dewi Kunti miwah Drupadi
nyretcet toyan panonidane, patrambus ring raganidane. Panjak Astinapurane
engsek bengong minakadinipun para istrine sami nyapcap yeh peninggalannyane
ngeton ratunnyane Sang Pandawa ngungsi alas madurgama.