"OM AWIGNAMASTU NAMA SIDDHEM OM SWASTIASTU" SEMOGA SEMUA DALAM PERLINDUNGAN TUHAN, MARI KITA JAGA PIKIRAN, PERKATAAN DAN PERBUATAN SEHINGGA KITA BISA MENJADI TELAAN, INGAT HIDUP HANYA UNTUK MENJALANKAN KARMA DARI PERBUATAN KITA YANG TERDAHULU. SELAMAT MEMBACA DAN SEMOGHA BERMANFAAT.

Sunday, March 25, 2012

Nyujuh Bulan

          Buka nekepin andus, bikas I  Sambyar tusing nyidang engkebang uli omongan pisagane. Mula ja jlema lebian jaruh, degag apa buin demen ngaenang timpal sakit. Adanne gen I Sembyar, jlema bikasne tusing taen teteg, omongane gen kangin kauh, satata baninne ya ngaba pepineh anak len utamanne raos gurune.  To makrana tusing ada anak disamping bani paek, apa buin nemenin, sajabane reraman pagelahane.
Yen nuju mapapasan di rurunge apa buin di jalan tusing taen ngelah keneh nyambatsara anak, iteh paningalane beneng nyingak jalan, sing misi biin matulihan kangin kauh,  apa buin makenyung manis teken anak len, asane mael sajan ia ngelah bibih, yen anak disisi ngorahang kenken ja  cara ental magulung bibihne, minab ulian marasa teken ibanne sugih apa buin sakti ulian malajah kawisesan teken balian Guru Tegeh di Desa Pananggun Bucu.
Beh ……yen orahang papayasane I Sembyar yadiapin tusing ada rerahinan kajeng kliwon,  satata ya masaput poleng, maudeng ngenjir  ,  macelek dikupingne bunga pucuk wari bang, basangne gede ngondel – ngondel  , pangadegne endep mokoh kenken ja cara bedogole ane  ngapit di lawang kori agung purana, to ba cihna manusane nyapa kadi aku, ensap teken padewekanne kaliwat belog, ngandelang kasugian rerama muang kabisan gurune dogen.
Jani nuju ya rahina perwani pananggal 14 sasih ka dasa, makeneh ia nyimpanin gurune, kabenengan sabilanga matakon ilmu prangaksa jiwa ane palajahina asasah ane suba liwat. Di Pasemengane suba ia gegesonan majalan kaki,  sawetara jam 10,  matan aine suba sayan negehang, neked masih I Sembyar di aepan umah Guru Tegeh maka gurune. Ditu di Bale Bandung sisi kaja ane maukir maprada mas, Guru Tegeh masila tiding , mabusana papatihan, iteh mamaca ental kakawin Arjuna Wiwahane sambilanga  grengeng – grengeng padidian misi ngemu kekinangan  , makawinan di natahe liu masamburan paes barak kekinangane, nyak suba cara natah kuruksetrane ane kaebekin baan getih.
Mara kawaca  di wirama Toþàkane    : úaúi wimba hanéng ghaþa mési banyu, ndan asing úuci nirmala mési wulan……., suba ya nanjek a baris , ditu kaslagien baan panekanne I Sembyar.  Tindakan batisne nengkejutin cicing selem Guru Tegeh ane medem di bataran sisi nanggu kangin bale saka pate, makada ngongkongin panekane I Sembyar ane  tusing ada panyamatsara sakondenne.
Ngencolang tindakanne   I Sembyar  ngojog ka bale daja tongos Guru Tegeh maca kakawin, ulian iteh ngebitan lontar sambil mamaca kakawin, kanti tusing renga teken panekanne I Sembyar. Guru…….guru……guru………tiang niki I Sembyar rauh. Keto pakaukanne I Sembyar . Sawetara Guru Tegeh, sinambi nlektek - nlekkang nyen ane teka, kewala  ulian munyin pakaukane Guru Tegeh suba ya bisa nenger nyen ane teka.
Yeh I Sembyar…………….!, keto panyamatsara gurune,  mai – mai ja negak malu!  mai paekin ja dini bareng – bareng guru. Suba ya pada negak masila, Guru Tegeh nyemak biin pacanangane, laut kicaka , sinambi ya matakon, nak kenken ne Sembyar? cara magegesonan asanne teka buka jani………….!, apa nu inguh ngenehang omongan pisagane ditu?, apa kal ada takona unduk aji pangraksa jiwa ane kaplajahin asasih ane malu, nang caritaang teken guru. 
I Sembyar laut nyaurin patakon gurune, sada nu heran teken laksanan gurune ane prajani karasa matungkalik dingeh malajahang wirama kakawin.  Ten ja saking nika guru, napi ja sane kadalih ring padewekan tiang, tan patut rengayang tiang, kaden asapunika pituduh guru ring tiang.
            Sada ningehang pasautne I Sembyar  gurune iteh masih ngebit – ngebitin ental, laut biin matakon, sada ngajum teken gurune. Duh ….nembe  dadosne tiang miragiang guru ngwacen kakawin sakadi puniki, ri antukan salami tiang malajah riki acepok pendo rasayang tiang, guru nenten naenin ngambil ental kakawin puniki, wenten napi niki ?. Ha….ha …..ha  manis pakedekan Guru Tegeh, ke……kene nyen…… Konden Guru Teges nyarik ngraos, sepanan biin ya nglanturang patakonne, ulian ia dot sajan nawang unduke ento.
            Wawu saking jabayan tiang miragiang gending wiraman gurune ne  wkayakti lengut kapireng tiang, satmaka I kedis tuhu – tuhu ne bengong tan mari makrisikan natakang tembang wiramane. sane nenten  sakadi biasane guru ngwacen ental kawisesan sane aeng – aeng , ngregep angkian nunggalang bayu sabda idep, napi malih kalanturang ngerehang sastra, mangkin makesib tiang , wenten napi niki, santukan ampun lintangan ring asasih tiang tan naen nyujug pakubone driki.
            Guru Tegeh, laut nimpalin raos I Sembyar ane nu tusing ngerti teken ane kacingak buka jani.            Sembyar …..sembyar…. Da ja guru gugula cara kaketo…..!!!Ne tuah ja swadharma adane ,Sing ja cara Sembyar , pepinehe bawak   satata buyar, cara adanne…….. tusing taen tekek ngaba pepineh…..!  ha……ha……ha……nak mula keto ajak magonjakang, apang ada dasar bebaosan.
              Sambilanga nlektekang isin entale saka besik,  Guru Tegeh mapineh – pineh di kenehne, bakal ngorahin I Sembyar nglanjutang paplajahane ane malu, kewala paplajahan dharma patut , kewala boya ja bakal nilar paplajahane ane malu. Ditu Paes barak Guru Tegehe kakecuhang ka natahe, satmaka nyiriang bakal ngawitin ngraos ajak I Sembyar biin.
              Kene nyen apang tawang Sembyar, apang masih dadi ingetang kayang kawekas, Ne…ne….dingehang ja jani raos guru ! Mapan suba nyen makelo adanne sembyar malajah dini. Liu suba paplajahane, liu suba maan ngalih gegaen nyandenang anak, jani suba dauhne Sembyar baang guru ajahan ane mautama. Napi…….napi  nika  guru ? , ngencolang I Sembyar nyelag raos gurune, ulian meled kenehne dot   nawang pituduh gurune.
              Kene raos Guru Tegehe, Sembyar…….orahin men jani ! Saenun ragane idup, tusing ja makrana iraga sakti, bisa nyujuh Widhi, ane motama to nyen lascarya bhakti ken Widhi , bhakti ken wong len, cara iraga nyujuh bulan, matritisan sunarannyane ane neduhin jiwa pramana, nyujur dharma patut ! . Ningehang keto pituduh raos gurune, satmaka suaran tatite ngempengin kuping ipunne , makada barak makrana sing anut teken ajah – ajahan ane malu, karasa mabalik kuri tur  matungkalik raos guru ne buka jani.
              I Sembyar natakin raos gurune baan rasa jengah, ulian konden ngerti teken maksud gurune:  Mangkin …..mangkin  … dumun guru ! Men napi suksmane guru ngajahin tiang selami niki , yening mangkin guru mabalik kori karasa ngalih widhi masadana dharma patut ?Ditu , muan I Sembyar karasa barak , kenken ja cara tiuk diprapene ne kakuwub baan api, keto barak muane I Sembyar, karasa nalihin paplajahane pelih.
              Ditu ia ngusap peluh muane ane ngetel , sambilanga makirig tegak naenang raos gurunne ane karasa mabalik kori, sing teteg teken laksanane nyalanang balian kiwa. Heran macampuh inguh I Sembyar sambilanga masih naenang angkianne ane suba ngancan nyengahang.
              Nyingakin laksanan I Sembyare buka keto, nyaruang raga Guru Tegeh ngebitang etale biin. Makelo Guru Tegeh nengil , sambilanga nelisikin saka besik isin entale, anggone nimpalin pituturne ane mara. Laut inget Guru Tegeh ada ental ane madan putru sangaskarane, ane nyritayang pajalan sang atma,  Ditu lantas Guru Tegeh  nimpalin biin raosne I Sembyar, Ih Sembyar, da …nyen malu carika raos gurune, nah……..!!!Mapan , paplajahan ragane  ane suba – suba,  konden nyen maadan pragat, yen konden malajahin dharma patut !, to  ane madan kiwa kalawan tengen yen tusing cakupang  dadiang besik, sing nyen nyidang ngalih ane madan  Sanghyang Siwa Tunggal, ane maraga bayu, ane ngingkupin yeh kalawan api , ida ane maraga  sampurna.
              Ulian raos gurune buka keto, resep lantas I Sembyar, O…….o…….nggih ….nghih…. !Wawu kamanah antuk titiang indik wacanan gurune !Dadosne guru ngajahin tiang dharma weci riinan, wantah ja nika pinaka dasar anggen tiang nincepang paplajahan dharma patute ! boya ja sapunika guru ? Beneh keto nyen keto Sembyar, keto paneges gurune.
              Biin  I Sembyar nglanturang raosnyane, Yen asapunika sampun resep dadosne  tiang man gkin. Yen nirgamayang tiang sakadi rwa bhinedan jagat, wantah pamedalan lan panunggalannya dados siki, kenten guru ?. To….to……enggal ja ragane ngerti teken raos guru ! satmaka makebyar bintang – bintang dilangite , rasa kendel rasa bagya Guru Tegeh nyaksiang munyin I Sembyare buka keto.
              I Sembyar biin nimpalin raos gurune. Men ……sapunapiang tiang mangkin   ? ,Tiang sampun belus ngulurin indria, napi malih  tiang taler ngelarang kiwa, antuk swadharmaning dharma weci , amati – mati wong tan padosa, anut ajah – ajahan gurune riin!  Sane tuut incepang  titiang, yakti parek ring Ida Bhatari maraga bhairawi.
              Ulian raos I Sembyare buka keto, Guru Tegeh mitegesin biin, Nah …. Sembyar , kene nyen, anut dharma weci apa ne kajalanang ane malu tuah ja patut, kewala  yen ngelarang anesti aneluh anaranjana to ne makrana pegat jalan iragane ka swarga, uli nyujur ngalih lawang ane madan babahan sanga , tusing taen katepuk, mapan kaempetin baan bikas ane jele di mercapada.
              Nanjek raos Guru Tegehe , sinambi ngemu nambahin pamor di kekinangane ane kaemu di selagan isit bibirne, makada ngamarakang warnan bibih keto masih paesne. Biin Guru Tegeh ngaraos ,Jani ……Sembyar,  patut ane yakti alih, cara iraga ngalih lawat bulane, yen ada di junne ane puek, pasti puek kacingak lawat bulane, sawalikne yen dot ningalin lawat bulan di jun ane yehne ning, pastika ning lawat bulane kacingakin, ditu mara ngidang iraga adane nyujuh bulan , satmaka widi, karasa paek, kewala ida joh. Neti – neti kasengguh.


              Beh ……kanti tajeg sanghyang bhaskaradipati, reraosanne karasa sing nyarik – nyarik, iteh mangrengengan isin kakawin wirama toþàkane ane nadiang galang kenehe. Ditu lantas I Sembyar marasa teken dewekne kaliwat belog, yen inargamayang cara junne sing misi yeh ngalih lawat bulane, dong ja lawat ane kal katepuk , kewala pepineh lawat pedidi ane sing misi apa katepuk, apa buin ngalih lawat Widhi !. Dadine sing ada ane ngidang ngalih nyujuh bulan yen sing ulian kenehe suci, lascarya. Keto Idupne I Sembyar jani, suba meseh bikas , nilar sasana dharma weci, nincap nyujur dharma patut, satata ia nyuciang dewek, ngeret indria, pakedek pakenyung, satmaka jalaran ngalih widhi masadana nyujuh bulan.



                                                                                    Olih :
                                                                                    Aryya Paduhungan
                                                                                     22 September 2009

Thursday, March 15, 2012

KAJIAN SINOPSIS SUDAMALA

S I N O P S I S

              Pada suatu hari Dewa Siwa ingin menguji kesetiaan permaisuri beliau yang bernama Betari Uma (Dewi Uma). Pada waktu itu Dewa Siwa menguji Betari Uma dengan cara Dewa Siwa berpura-pura sakit. Saat Betari Uma tahu bahwa Dewa Siwa sakit, ia lalu menghampiri Dewa Siwa. Dewa Siwa meminta kepada Betari Uma untuk mencarikan ia obat berupa susu lembu putih. Setelah mendengarkan permohonan Dewa Siwa dan mendapatkan restunya, Betari Uma turun ke dunia untuk mencari obat tersebut. Begitu sebaliknya dengan Dewa Siwa untuk menguji kesetiaan Betari Uma, Beliau turun ke dunia dalam wujud Rare Angon yang mengembala lembu putih di dalam hutan secara gaib.
              Kemudian diceritakan perjalanan Betari Uma mencari air susu lembu putih di dalam hutan. Setelah lamanya perjalanan di hutan yang lebat, dengan penuh mara bahaya akhirnya Betari Uma menemukan pengembala lembu putih yang tak lain adalah Dewa Siwa itu sendiri. Disanalah Betari Uma memohon kepada Rare Angon (pengembala) untuk diberikan air susu lembu putih miliknya dengan imbalan berupa emas, intan, berlian dan lain sebagainya yang merupakan harta berlimpahan. Akan tetapi Rare Angon menolah semua itu, ia meminta bayaran Betari Uma sendiri untuk dijadikan istrinya.
              Akhirnya hal tersebut disetujui oleh Betari Uma untuk menapatkan air susu lembu tersebut. Setelah kejadian tersebut Betari Uma kembali ke surga dan langsung memberikan air susu lembu putih itu kepada Dewa Siwa. Setelah memberikan air susu tersebut Dewa Siwa bertanya kepada Dewi Uma, “Bagaimana cara mendapatkan air susu lembuh putih tersebut ?” Betari Uma menjawab “Dengan cara    membeli kepada Rare Angon dan sebagai gantinya saya  menjadi istri Rare Angon”. Disanalah Dewa Siwa sangat marah kepada Dewi Uma karena tingkah lakunya menyimpang, kemudian dikutuklah Dewi Uma menjadi Dewi Durga dengan wajah yang seram, setelah itu barulah Dewi Uma menyadari bahwa Rare Angon itu adalah Dewa Siwa itu sendiri yang turun ke dunia untuk mengujinya. Dewi Uma menyadari kesalahannya dan memohon ampun kepada Dewa Siwa, tetapi Dewa Siwa menolak hal tersebut karena dosa Dewi Uma sangat besar, Dewi Uma menjadi Dewi Durga dan turun ke dunia bersemayam di Setra Mahotama Gandamanyu (tempat yang paling angker) selama 12 tahun dan namanya berubah menjadi Ida Betari Ranini Durga
.Setelah 12 tahun menjadi nini Durga/dewa kuburan, suatu hari datanglah Dewi Kunti untuk mempersembahkan salah satu putranya sebagai penyupat/caru yaitu Sahadewa, karena Sahadewa memiliki sifat tidak dendam, tidak iri dan tidak dengki, yang sangat cocok sebagai penyupat Betari Durga . Setelah Sahadewa diserahkan oleh Dewi Kunti, maka dengan garangnya Betari Durga  memakan Sahadewa. Akan tetapi Dewa Siwa turun ke dunia dan merasuk secara gaib ke tubuh Sahadewa yang menyebabkan ia menjadi kebal dan kuat. Setelah kejadian itu, Dewa Siwa memunculkan diri dalam bentuk Siwa Guru untuk memberikan wejangan kepada Betari Durga dan menyupat Betari Durga kembali menjadi Betari Uma.

Kesimpulan

Berdasarkan sinopsis dari Geguritan Sudamala dapat penulis simpulkan :
1.     Secara etemologi kata Sudamala berasal dari bahasa Jawa Kuna, terdiri dari dua kata yaitu Suda artinya suci, bersih, tak ternodai dan Mala artinya kotor. Jadi Sudamala adalah menyucikan, membersihkan yang kotor-kotor, maksudnya, dalam geguritan tersebut yang disucikan adalah sifat-sifat seorang yang mau menyerahkan dirinya, tanpa menghiraukan lingkungannya. Dalam geguritan ini diceritakan Betari Uma menyerahkan dirinya pada Rare Angon tanpa pertimbangkan bahwa ia mempunyai suami..
2.     Di sisi lain geguritan ini juga memberikan pandangan terhadap kesetiaan seorang istri untuk melakukan sesuatu demi suaminya dengan cara apapun.
3.     Dalam menghilangkan dan menyucikan kotoran diri diperlukan sifat-sifat rendah hati, sabar, tidak iri dan tidak dengki, dalam geguritan tersurat dalam pupuh “Ginada Bagus Semara” sebagai berikut :
Pupuh nomer 52
Apan I sang Sahadewa

Ambek Nia Tanpa Weci

Muah malih anugrah Hyang
Pangastun pungkur sarwa ketuh
Kadi mangkin rupan kita
Depang nini, Sahadewa wenang nyuda.

CARITA SABHA PARWA


           Ring Sabha Parwa kacritayang Ida Sang Kresna mapakayun ring Asura Maya mangda ida ngwangun bale paparuman luih pacing katur ring Ida Sang Yudistira. Bale paparumane sane pacing kakaryanin mangda nenten wenten sane nyaihin. Rencanaang apang melah, apang mesanekan genah palinggih watek dewa, asura, muah manusa. Raris si Maya ngwangun bale paparuman punika sane dahat luih nenten wenten nyamenin skabecikane. Mas manik sesocane mateja nyunarin bale paparuman, mawinan setata galang, yadiastun ritatkala wengi ngesorang linggih Ida Betara Brahma, dindingnyane meteplek antuk mas, madaging ukir-ukiran, ngulangunin pisan. Ring jeroning bale paparumane punika kakaryanin tlaga sane toyannyane daat ening kauparengga antuk tunjung sedeng mekar miwah ulem-uleman sane malakar antuk mas manik. Ring tepin bale paparumane madaging undag malakar antuk manik putih. Sakideh bale paparumane wenten tlaga madaging sekar mawarna-warni. Tarune ngrembun nayuhin genah punika, makawinan sapasira ugi rauh irika bengong tur ulangun ngaksi kaluihan bale paparumane.
Kacritayang sane mangkin Ida Sang Prabu Yudistira ngwentenangs upakara pamlaspas bale paparuman. Para Brahmana miwah para Kesatria sami kaundang. Ida Sang Panca Pandawa daat ledang, santukan karauhin olih para Resi miwah Para Ratu saking dura Negara. Taler sawitran Sang Arjuna sami ngrauhin. Sang Yudistira malinggih kasarengin antuk para resi miwah para kesatriane. Tan bina kadi Ida Betara Brahma kasarengin antuk para dewatane ring suargan.
Critayang mangkin Sang Yudistira pacang ngalaksanayang Rajasuya. Sang Yudistira ngarsayang tetimbangan ring sameton-sameton idane, Bhagawanta, miwah ring Sang Kresna. Sameton-sameton idane, Bhagawanta, miwah Sang Kresna micayang tetimbangan, Sang Yudistira patut ngalaksanayang Rajasuya punika, sakewanten wenten Prabu ring Magada mawasta Sang Jarasanda ratu sakti turin teguh luihing kagunan, Sang Prabu Yudistira patut pisan jumeneng maharaja. Sang Kresna micayang tetimbangan inggih punika Sang Yudistira tan prasida ngalaksanayang Rajasuya sakantun Sang Jarasanda maurip, ipun sane maka pamencanan sang Prabu.
Kacrita mangkin perang tanding Sang Bima ring Sang Jarasanda. Sang Jarasanda kalintang sakti tan silah ring sarwa sanjata tan prasida kakasorang ring payudan. Nanging Sang Jarasanda sinah kaom yening yuda sami mamongol. Sang Bima sane siteng tur akas sinah nyidayang ngaonang Sang Jarasanda, Sang Arjuna miwah Sang Bima  ka magda mapi-mapi dados Brahmana. Sasampun rauh ring kuta Magada sane mawasta Giriwraja raris ngranjing ka kori agunge. Jag pramangkin kayun Sang Tiga brangti, raris munggah nelejek pucak kori agunge sane mawasta Caityaka ngantos balbal. Kacarita di gelis Sang Tiga sampun wenten ring kuta Negara, makeh sane becik tur asri kapanggihin. Sasampune nglintangin tigang kori agung akeh pagebage nampekin. Sang Tiga nyujur Ida Sang Prabu Jarasanda. Ida Sang Prabu nampenin Sang Tiga pranamia ngaturang toya wajik cokor miwah micayang sane sios-siosan. Irika Sang Jarasanda miwah Sang kresna maatur-atur duaning nyamannyane makakalih meneng kemanten mawinan sedeng monabrata. Ida nenten mabebaosan nyantos tengah wengi. Sampun lintang tengah wengi wau nglebarang bratanna. Raris tamiune maka tetiga katuran genah makolem.
Critayang sampun tengah wengi raris Prabu Jarasanda ngrauhin Sang Tiga ring pakoleman. Prabu Jarasanda bengong nyingak busanan sang maraga tamiu kalintang tawah. Raris Sang Prabu Jarasanda mataken napi sujatine tetujon Sang Tiga rauh mriki? Sang Tiga maosang indik tetujon nyane, miring pangandikan punika  raris Prabu Jarasanda ngenahang gelungidane raris mapusungan saha ngandika “Ih Kresna, emang tiang nglawan I Dewa, apa buin I Arjuna jadma ngudaples. Bima tragian dewek I Dewane!” Jag wirosa Sang Jarasanda nyagjag makecog tur nampel Sang Bima. Sang Bima makelid. Beh rame yudane patunggalan, sami sakti, sami teguh. Saling jagur, saling tampel, saling pantigang magulet rames pisan. Ri tatkala rames yudane punika makeh sane nonoton, siuan panjake, brahmana, kesatria, wesia miwah sudra taler para istrine rauh nonoton Sang Jarasanda sareng Sang Bima patunggalan. Sang Jarasanda  kasaup raris kapecik tur katepes ring entudidane ngrepet tulang giing Sang Jarasandane, ragane pegat dados kekalih. Santukan ledang idane raris Sang Bima ica ngakak kabinawa.
Sang Kresna, Arjuna, miwah Bimasena raris nyujur genah para artune tumuli kamedalang saking krangkeng. Raris ida mawali budal nglinggihin kretan Sang Jarasandane. Wau rauh ring jaba kuta mabriuk panjak Magadane ngaturang bakti ring Sang Kresna. Para ratu sane sampun bebas pranamia nyubakti saha atur napi patut karyanin antuk ngwales suecan palungguh Sang Kresna. “Sri Maharaja Yudistira mapikayun ngwangun yadnya Rajasuya, ida sane patut tulungin I Dewa”, sapunika pangandikan Sang Kresna. Para retune sami sairing tur ngaturang mas manik masesocan sada mada makueh. Selanturipun rauh Sang Sahadewa putran Jarasanda kairing antuk sameton-sametonidane rauhing bala tanda mantra sami, raris mungkul nyubakti ring Sang Kresna saha ngaturang punia inten berlian mas manik. Sang Kresna, Arjuna miwah Sang Bima nglanturang mamargi budal ka Indraprasta makta mas manik, intan berlian akueh pisan. Sampun rauh ring Indraprasta, raris tangkil ring Sang Prabu Yudistira ngenikain indik Sang Jarasanda sane sampun kapademang antuk arin I Ratu Sang Bima, para retune sane kakrangkeng ring Giriwraja sampun kabebasang. Daat ledang Sang Yudistira, raris ngelut baun arinidane Sang Bimarjuna.
Sasampune Sang Jarasanda seda, Sang Arjuna mapakayun mangda para retune ring dura Negara ngalap kasor tur ngaturang upeti ring Sang Pandawa, kaanggen upakar yadnya agung Rajasuya.Kacrita padabdab pamargin Sang Catur Pandawa. Sang Arjuna ngungsi ngalerang nglinggihin kreta paican Betara Agni, Sang Bima nganginang, sang Sahadewa ngelodang muah Sang Nakula ngauhang. Pamargin Sang Catur Pandawa sinarengan nyatur desa. Sang Prabu Yudistira jenek ring puri Kandawaprasta.
Kacrita sasampun Sang Catur Pandawa labda karya molih arta-brana makueh pisan, raris pakantinidane miwah prakangge Indrapsatane matur, “Inggih Ratu Sang Prabu, mangkin sampun rauh panamayane Palungguh Maharaja ngwentenang upacara Rajasuya punika. Ngiring mangkin dabdabang karya druene!” Gelis crita, sasampune Sang Yudistira mabiseka dados Maharaja, raris ida ngepahang karyane ring pangemongnya soang-soang. Sang Dussasama sane nureksain boga-upabogane. Sang Aswatama sane kasukserahin nyembrama para retune wantah Ida Sang Sanjaya. Begawan Bisma miwah Begawan Drona katurin maritiaksa sane patut miwah sane tan patut kakaryanin. Begawan Krepa ngraksa sarwa mulene, minakadi mas manik, inten, berlian, perka, miwah sakancan punika, tur ngraksa dana puniane sane pacing katur ring para brahmanane.
Sang Walika, Prabu Drestarasta, Sang Samodata, miwah Sang Jayadrata kairing antuk Sang Nakula dados pangenter pamargan upacarane. Sang Widura dane nabdabang sapariindik dana puniane. Daweg punika para dewane taler natasin pamargin upacara yadnya Rajasuya punika. Maharaja Yudistira mapaica boga-upaboga miwah mas manik ring soang-soang sang ngrauhin manut oneng-onengipune. Cutetipun sapasira ugi rauh wiadin tangkil ritatkala upacara yadnya Rajasuya sami kaicen paica manut kaonengan ipun soang-soang.
Ring kenjekan karyane, sasampun Sang Yudistira katirtain, para resi lan brahmana, para ratu sinamian ngranjing ka pasanggrahan sane wenten ring sajeroning wewangunan upacara punika. Irika mabebaosan indik saling timbale nyihnayang kawagedannya soang-soang, wenten mabebaosan indik agama, indik kasuniatan, wenten taler ngaturang gegiras nyantos bebaose nglantur. Gelis crita Begawan Bisma ngandika ring Sang Yudistira, “Uduh Cening Yudistira, pirengang apang melah! Aturang toya wasuh cokor ento ring sang ngrauhin. Ida sang muput karya, nabe, sameton, brahmana putus, sawitra miwah para ratu, buka nemnem ento patut aturin toya wasuh cokor. Ento patut aturin I Dewa paling malu, prahcihna baktin I Dewane ring Sang ngrauhin sawireh ida suba makelo meneng dini”. Sang Yudistira jujut mataken, “Inggih Kakiang maha wicaksana, sapasira sane patut aturin titiang pinih riin toya wasuh cokor punika?” Begawan Bisma ngandika, “Sang Prabu Kresna aturin pinih dumun, sawireh luihing kasaktian, kawigunan muah kawicaksanan. Sang Prabu Kresna satmaka surya nyunarin karyan I Dewane”. Raris Sang Sahadewa digelis ngaturang wasuh cokor punika ring Sang Prabu Kresna. Nyingak indike asapunika. Prabu Cedi Sisupala kalintang branting mawinan  tata laksana punika nenten becik taler nenten pisan nganutin laksana leluhur sane sampun kasumbung ring jagate. Raris Maharaja Yudistira nyaurin pangandika Prabu Cedi Sisupala, ida mabaos tirta wasuh cokor katur kapratama ring Sang Kresna, boya saking laksanannyane, boya saking ulian pabesikan muah dot apang kaalem. Sang Kresna kabaktinin olih jagat tigane, sawireh kesatriane, kawicaksanannyane, kawigunannyane, setata molih saluiring karya. Sahadewa miwah Begawan Narada mataken, sapasira sane nenten sumpu toya wasuh cokor katur ring Sang Kresna? Raris Prabu Cedi magebras matangi ngadeg tur nitahang para retune sane satinut ring raganidane mangda ngapialangin karya agung Rajasuya punika.
Kacritayang mangkin Prabu Cedi Sisupala nenten pisan setuju, irika Prabu Cedi maosang indik kakaonan Sang Bisma. Mireng sapunika raris Sang Kresna ngandika banban, ida maosang indik  corah Sisupalane marep ring Sang Kresna, Sisupala taler cangkah-cumangkah ngedotang Rukmini. Sane mangkin sampun puput sengkernyane, cingakin sareng sami ting jagi muputang Sisupala! Wau asapunika pangandikan Sang Kresna jag mabalik para retune mapilon ring Sang Kresna, nanging Sisupala kedek ngakak. Irika Sang Kresna ngregep, tan asue cakranidane sampun wenten ring tanganidane. Dangan antuk Ida Sang Kresna munggal Sisupala. Sapisan kewanten sampun puput, Prabu Cedi sakadi sander krebek. Daweg punika yadiastun langite galang, sabehe kalintang bales, tatit saling sambungin tur linuh magejeran. Para retune sami engsek bengong, nyingak kawisesan Sang Kresna, para resi agung miwah brahmanane sami muji-muji Sang Prabu Kresna.
Critayang sane mangkin karya agung Rajasuyane prasida lantur becik pisan. Sampun puput karyane raris para retune nampekin Sang Yudistira sarwi matur, “Ratu Maharaja Yudistira, wiakti daat manibawa karya druene. I Ratu sampun sida karya tur kajana lokq ring jagate, I Ratu molihang swadarma luih. I Ratu sampun nyuecain titiang, sani mangkin titiang jai mapamit, mogi-mogi I Ratu rahajeng!” Sang Yudsitira ngaturang pangayubagia tur suksma ring para retune sami. Raris ngandikain arin-arinidane mangda ngiring rauh ring tepi siring panegara Kandawaprasta. Raris Sang Kresna mapamit jagi ka Dwarawati. Sang Prabu Kresna tangkil ring Dewi Kunti, Dewi Dropadi miwah Subadra ngandikayang jagi matulak ka Dwarawati. Raris Sang Kresna ngandika, “Uduh Sri Maharaja Yudistira, dumadak I Dewa setata kadi i gulem nayuhin mauripe, utawi sakadi I punyan kayu sane atub ngetisin I kedis. Tresnain panjake sameton I Dewane. Sampunang lali ring utsaha miwah swadarmane”. Raris Sang Kresna nyujur puri Dwarawati. Mangkin sane kantun ring bale paparumane wantah Sang Duryadana miwah Sang Sangkuni.
Kacritayang mangkin Sang Duryadana miwah Sang Sakuni wenten sajeroning bale paparumane. Irika ida nyingakin keasrian tetangunan bale peparumane punika. Wiakti kalintang ulangun ida ngaksi kaluihane, ngantos rauh ring genahe sane bebaturanipun antuk kaca. Ida ngalnturang mamarga miderin nglila cita, saking belogidane telaa sane toyanipun ening, kayunang ida bataran. Dadi ta runtuh ida ka tlagane. Sang Bima miwah sane lian-lianan ica ingkel-ingkel ngaksi indike punika. Nanging Sang Yudistira digelis ngandikain parekani mangda ngaturang busana luih ring Sang Duryadana. Sang Duryadana ngutsahayang ngampakang jlanane, tangane terus nyujuh, kandugi ida runtuh ngliling, kalintang jengah kayunidane raris budal ka Astinapura. Ring margi jag meneng, nenten mabaos.
Sang Sakuni uning ring indike asapunika, raris matur ngalipurang sungkawan Sang Duryadanane. Sang Duryadana ngandika, “Uduh, paman Sankuni, kaliwat bengong tiang ningalin kaagungan Sang Yudistira. Makajeng para retune nglapa kasor teken Sang Yudistira. Buina karya Rajasuyane kalintang mawibawa. Tiang dot buka keto. Aduh, paman bengong tiang nepukin wibawan Sang Pandawane. Keneh tiange kebus jengah dot ngelah buka keto. Metu iri keneh tiange, yadiapin yan keneh-kenehang tusing pantes tiang buka keti arepe teken Sang Pandawa. Sang Duryadana mapiteket jagi ngalahang Sang Pandawa, yening sampun sinah kasugihannyane muah bale paparumane makejang gelahang Ida. Sang Sakuni gelis nimbal matur, “Sang Arjuna, Sang Kresna, Sang Bimasena, Sang Yudistira, Sang Nakula Sahadewa miwah Sang Drupada rauhing putran-putranidane tan sida kakasorang, yadiapin olih para dewatane sami. SAkewanten titiang uning naya singid ngaonang Sang Yudistira. Becikang mirengang, tur laksanayang!” Sang Duryadana nangsekang mataken, :kenken nayane ento paman, indayang tuturang!”
Sang Sakuni matur, “Sang Yudistira oneng pisan maplalian, janten ida nenten nulak. Titiang dueg pisan maplalian dadu, punika mawinan aturin Sang Yudistira. Titiang jagi ngaonang ida, mangda kanto telas saplar padruenidane rauhing jagatidane. Indike punika aturang ring Ida Sang Prabu Lingsir, mangdenne ida ngesengin Sang Yudistira, janten Sang Yudistira kaonang titiang”. Sang Duryadana nenten sumanggup matur ring ajinidane indik puniki, raris kasukserahang ring Sang Sakuni. Sang sakuni kasarengin Sang Duryadana pedek tangkil ring Maharaja Drestarasta, ngaturang indik kayun Sang Duryadanane pacang ngadaang palian dadu sareng Yudistira. Sang Drestarasta pacang ngidih tetimbangan ring I Widura sawireh manut pamineh Bapane, tuah I Widura prasida ngaturang tetimbang sane rahayu. Raris Sang Drestarasta ngicenin ngalaksanayang encen sane melah manut pamineh Sang Duryadana. Sakewala ipun pacang nyesel, sawireh pamineh muah raos ipun nenten pisan manut ring kecap sastra agama.
Raris Maharaja Drestarasta ngendikayang muputang bale paparumane masaka siu majalanan satus. Mantri Widura kandikain ka Kandawaprasta mangda ngandikain Sang Pandawa rauh ka Astina, nyingak bale paparumane nglanturang maplalian dadu. Critayang sane mangkin Widura sampun rauh ring Pandawa. Di gelis Sang Yudistira nyambrama pamanidane, tur mapitaken buat pangrauhnyane. Sang Widura matur papolosan, “Inggih Ratu Sang Yudistira, titiang kautus olih Maharaja Drestarasta, mangdene saih ring bale paparuman I Ratune. Usan punika raris I Ratu kairing maplalian. Sane iring I Ratu madadu sampun sami sayaga. Dumadak I Ratu nagingin pakayun Maharaja Drestarasta!”  Benjangne Maharaja Yudistira kairing olih arinidane miwah parek-parekane sami. Sapunika taler Dewi Drupadi kairing antuk panyeroane. Raris Sang Pandawa sinamian kasarengin Sang Widura nglinggihang kreta ka Astinapura. Sarauhe ring Astinapura raris ida tangkil ring Maharaja Drestarasta taler irika nampek Begawan Bisma, Begawan Drona, Begawan Krepa, Sang Karna, Sang Aswatama, Sang Somadata, Sang Duryadana, Sang Salya, Sang Sakuni, Sang Dussasana rauhing sametonnyane miwah para ratu sami sane wenten ring peparumane punika. Nenten lali ida taler tangkil ring ibunidane Diah Gandari.
Raris Sang Yudistira kairing ka pakoleman sane pinih utama. Benjang semengne sasampun Ida Pandawa nrisandya raris ida lunga ka paparumane. Irika napak para retune malinggih ring genahnya soang-soang. Digelis crita mangkin Sang Yudistira maplalian dadu, Sang Yudistira ngetohang mutiara makeh pisan, Sang Duryadana mas masesocan. Tohnyane sampun standing, raris Sang Sakuni mulang dadune, Sang Sakuni menang tur masemu binger. Raris Sang Yudistira malih ngetohang makudang-kudang mas, perak miwah arta branane lianan, kreta kaprabone sane kalinggihin ka Astina, ketian panyeroan ayu anom-anom mapangangge sarwa mule, panyiuan parekane mapangangge becik-becik, makudang-kudang gajah, kreta rauhing 60.000 prayoda, sami kakaonang olih Sang Sakuni. Critayang mangkin plalian dadune rames pisan, Sang Sakuni setata menang. Sang Sakuni  raris matur ring Yudistira ngenikain I Ratu sampun makeh kaon, ngiring lanturang maplalian. Raris Ida Sang Yudistira ngetohang ketian janar, panyatus yutaan jina, sampi, jaran, lembu teked ka panak-panaknyane, kambing, domba sane wenten ring tepin tukad Sindu, panegara rauhing saisinnyane sajabaning para brahmana, pepatih sane ngiring saha busanannynae Sang Nakula miwah Sang Sahadewa. Sami punika sakasiki kakaonang olih Sang Sakuni malarapan naya corah. Sang Yudistira malih ngetohang Sang Arjuna, Sang Bimasena rauhing raganidane ketohang. Sami kakaonang olih Sang Sakuni.
Critayang mangkin Sang Yudistira ngetohang Dewi Drupadi. Sane maplalian muah sane nonton ring plaliane punika mabiayuhan, wau mirage Dwi Drupadi katohang. Sang Duryadana  ngandika, “Paman Widura, alih Drupadi ajak mai, depang ia bareng-bareng ngajak panyeroane”. Sang Widura nenten prasida ngalaksanayang napi sane kanikain sareng Sang Duryadana. Baane jejeh raris Pratikamin nangkilin Drupadi manawi Dewi Drupadi nenten prasida sareng merika. Uning sapunika raris Sang Druyadana nikain Dussasana mangda  nangkilin Drupadi. Digelis Sang Dussasana mamargi ngrereh Dewi Drupadi. Sampun rauh ring genahnya, raris ida ngandika, “Uduh Drupadi mai ajak beli. I Dewa suba kasuksrahang teken Korawane. Jani beli Sang Korawa ayahin adi. Nah, mai eda kelad-kelid”. Dewi Drupadi matangi tur malaib nyujur genah Dewi Gandarine. Sang Dussasana raris nguber keni kasangkuak rambutidane. Sahasa sang Dussasana mai Drupadi ka paparumane. Dewi Drupadi nyerit saha ngubat-abit, “Ih Dussasana, tusing ngelah kapiolasan, dadi malaksana corah! Tui tuah suba titah”. Raris Sang Dussasana maid busanan Dewi Drupadi kanti keles busananidane kasarengin olih Duryadana. Dewi Drupadi raris ngandika, “Aduh, ring paparumane puniki parum para ratu sane sampun pascat ring daging sastra agama miwah wikan ring kapanditan, sane patut baktinin titiang. Sawiaktine tan manut sila sesanan titiang rauh tangkil mriki, santukan titiang tanpa busana sapatuta. Ih, durjana suud malaksana kakene. Aduh ilang kautaman Kuruwangsane. Kenken Begawan Bisma, Drona makadadua jag meneng ngaksi solah I Korawane? Kenken dadi Mantri Widura ane wicaksane ento jag siep keto masi para retune makejang ane ada dini”.
Sang Wikarna putran Sang Drestarasta kalintang kapiolasan, raris ngandika, “Inggih para ratu sinamian. Tepasin mangkin wiarane puniki! Yan tan asapunika sinah sareng sami mangguh nraka. Begawan Bisma, Aji Prabu Drestarasta, panglingsir makekalih keto masi Paman Widura jag meneng. Inggih Ratu sareng sami picayang tetimbang miwah pamutus sane patut, sampunang bingung kategul antuk I panceindria punika! Ratu sareng sinamian, napi ke I Ratu jagi mawecana utawi meneng, titiang madrebe pamineh sapuniki. Yan kamanah antuk titiang sakadi sepat siku-siku wiarane puniki. Sang wikan maosang; maboros, minum-inuman sane munyahin, ngrereh wang istri angge maledang-ledangan miwah maplalian, laksananne asapunika nenten patut kamargiang olih sang amengkurat. Dewi Drupadi nenten pisan wenten iwangnyane, Sang Yudistira riinan ngalahang raganidane. Usan punika wau Dewi Drupadi katohang, santukan Paman Sakuni pisereng, mangdenne Dewi Drupadi kaanggen toh. Manut pamineh tiange nenten patut Drupadi kamolihang olih Paman Sakuni.”
Makeh sane matangi matutang pakayun Sang Wikarmane, wenten sane ngupet Sang Sakuni. Sang Karna gelis ngandika, “Ih Wikarna, cai dogen tusing matutang. Cai mara ibi, tusing pedas teken beneh kalawan pelih, tusing ngelah panglokika, bani ngorahang Drupadi tusing kakalahang dadi gelah Korawane. Wikarna, arta brana Pandawane, Pandawa makejang teked Drupadi kakalahang baan Paman Sakuni. Ih Dussasana, ento Wikarna mapi-mapi pradnyan, andih pabanne. Embus gelung Pandawane, lalungin Drupadi!” Raris Sang Pandawa nglukar busana kaprabone. Sang Dussasana wirosa musbusin busanan Dewi Drupadine sajeroning saba punika. Dewi Drupadi jerit saha tangis masesambatan ngastiti Sang Hyang Hari mangda ledang waranugraha. Pandulamen Dewi Drupadi kapireng olih Sang Hyang Hari miwah Betara Darma, raris ida tedun nanging tan katon, micayang waranugraha lan busana aneka warna. Sang Dussasana tan rarianan musbusin busanan Dewi Drupadine, nanging nenten telas-telas. Sampun panyatusan busananidane kakelesang, sakewanten Dewi Drupadi kantun mabusana sampurna. Para retune sami bengong ngantenang tur mamuji-muji kaluihang Dewi Drupadine.
Sang Bima ngandika bangras, “Ih para kesatria makejang, padingehang munyin gelahe! Gelah majanji bakal nues tangkah Dussasana tur nyeret getihne idup-idup rikala siat Baratawangsane. Yan gelah cedok teken subaya apang tuara nepukin mambahan leluhur gelahe!” Tan pasamodana jag masuara asune aung-aung, jaran miwah untane ngrigih. Raris Dewi Gandari miwah Sang Widura pedek tangkil ring Maharaja Drestarasta, nginangang siptan suaran buron punika. Daging siptane punika, boya tiso wantah durmanggalane pacang rauh, nibenin Kurungwangsane. Maharaja Drestarasta raris ngandika, “Uduh Ceing Yudistira! Dumadak Cening mangguh kerta raharja! Nah, mawali Cening ka Indraprasta, titah panegaran Ceninge mangda gemuh rahajeng. Cening suba pascat teken kasusilaan. Eda Cening nuutang laksanan adin Ceninge I Duryadana. Jalemane tan pakadang sastra tuna susila mesuang munyi sugal tur ngacuh rikala marebat. Nanging yan anak nawang sastra tur susila ngresep teken pangrasan anak len. Cingakin tur elingang biang Ceninge Dewi Gandari muah bapan Ceninge ane buta tur tua tenenan. Sujatine Bapa dot nepukin Cening manyama briak-briuk. Mogi-mogi Cening ajak makejang suka wirya rahajeng tur dirgayusa. Ane jani mawali Cening ka Indraprasta.” Raris Sang Pandawa nunas mapamit budal ka Indraprasta kasarengin olih rabinidane Dewi Drupadi miwah panjak-panjakidane.
Sabudal Sang Pandawa, sane mangkin critayang ring Astinapura. Sang Dussasana kalintang erang kayunnyane, saantukan Sang Pandawa kabebasang olih ajinida Prabu Drestarasta. Sang Dussasana raris tangkil ring rakanidane Sang Duryadana nguningayang jengah kayunidane tur maselselan, santukan ajinidane tan pasamodana mebasang Sang Pandawa. Sang Duryadana, Dussasana, Karna miwah Sang Sakuni tangkil ring Maharaja Drestarasta, pacang malih mamanah maplalian sareng Sang Pandawa. Pasobaya toh-tohe ring plalian, sapa sira ja kaon maplalian, mangda megenah ring alase wayah salami roars tiban nglukar kaprabon mapangangge kulit manjangan. Sasampune roras tiban raris ka panegara nyaru, mangdenne nenten wenten anak uning ring kasujatian deweknyane masue atiban. Yan kauningin mawali ka alase wayah salami roars tiban. Singgih Sri Maharaja lugraha titiang ngwentenang plalian malih! Sang Drestarasta mebasang Duryadana maplalian ngajak nyamanne panduputra. Critayang sane mangkin utusan Maharaja Drestarasta gegancangan mamargi nutug pamargan Sang Yudistira. Sampun doh sawat pamargan Sang Yudistira wau prasida ipun ngacundukang. Sang kautus pranamia matur ring Sang Prabu Yudistira, nguningayang daging pangandikan Ida Sang Prabu Lingsir, mangdenne Ida Sang Pandawa mawali malih ka Astinapura maplalian dadu.
Daddiannya Ida Sang Yudistira mawali ka Astinapura kairing antuk arin-arinidane muah Dewi Drupadi. Tan sue ring margi kancit sampun rauh ring Astinapura. Ida nyujur tur malinggih ring genah plalian dadune, yadiastun ida sampun janten uning ring nanya singid Sang Sakunine. Sang Sakuni egar matur, “Ratu Sang Yudistira, Ida Sang Prabu Lingsir, kalintang sueca ngwaliang druen I Ratune makasami. Sane mangkin malih titiang ngiring I Ratu maplalian dadu. Pirengang becik-becik sane dados bebuat. Sapasira ja kaon ring plalian dadune puniki, salami roras tiban magenah ring alase wayah madurgama, nglukar kaprabon mapangangge blulang  majangan. Ring warsa kaping tlulas rarsi ngranjing ka panegara nyaru, mangdenne nenten wenten jadma uning ring kasujatiannya. Yan pet wenten anak uning, malih mawali ka alase madurgame salami roras tiban. Sasampunne lintang ring warsane kaping tlulas sane malih soang-soang ngawengku kratonnyane. Sapunika pamutus tohe mangkin. Ratu Sang Yudistira ngiring mangkin kikinang maplalian!”
Sang Prabu Darmawangsa manggutan nampenin panangtang Sang Sakunine tur ngraris mabuat. Sang Sakuni ngambil dadu tumuli kapulang. Sang Sakuni masuak, “Ha, ha, ha titiang menang!” Sang Yudistira kaon maplalian, santukan asapunika manut pasuketane dadi makinkin Ida Sang Pandawa jagi ngranjing ka alase madurgama. Ida Sang Pandawa ngrauhing Dewi Drupadi nglukar busana kaprabone, magentos antuk pangangge blulang manjangan. Sane wenten ring saba punika sami engsek bengong ngaksi indike punika. Sakewanten Sang Sakuni, Duryadana, Karna muah Sang Dussasana kalintang egar kayunidane. Raris Sang Yudistira nunas mapamit ring Begawan Bisma, Prabu Somadata, Maharaja Walika, Begawan Drona, Begawan Krepa miwah para ratune siosan, Sang Aswatama, Sang Widura, Maharaja Drestarasta rauhing putran-putranidane, Sang Yuyutsu, Sang Sanjaya miwah panjak-panjake sami. Sami alem ring Sang Yudsitira tur ngastawayang mangda Sang Yudistira mangguh karahajengan, sakewanten pangastawane wantah sajeroning angen. Sang Widura ngandika, “Uduh Cening Panduputra! Biang I Dewane Dewi Kunti tuara patut ajak I Dewa ka alase. Ida kalintang mautama, buina suba lingsir. Ida patut setata muponin kawiryan, bakal baktinin tur iring  paman di purin pamane. DUmadak Cening makejang mangguh rahajeng dirgayusa!”
Sang Pandawa sumaur, “Inggih Paman, malarapan pangastawan Paman, dumadak Ida Sang Hyang Paramawisesa asung kerta waranugraha ring titiang. Paman tan bina kadi anggan ajin titiange. Titiang satinut tur nyuun sapituduh Paman.” Sasampune Dewi Drupadi sayaga jagi mamargi raris ida nunas mapamit ring matuanidane Dewi Kunti. Dewi Kunti ngelut baun mantunidane. Irika Dewi Kunti miwah Drupadi nyretcet toyan panonidane, patrambus ring raganidane. Panjak Astinapurane engsek bengong minakadinipun para istrine sami nyapcap yeh peninggalannyane ngeton ratunnyane Sang Pandawa ngungsi alas madurgama.

AJI SAKA

Saya senang cerita Ajisaka yang mengisahkan dua orang sahabat yang setia pada ( Dhora dan Sembada) tuannya Ajisaka. Saya membayangkan seandainya banyak Dhora-dhora dan Sembada- Sembada di negara ini yang setia pada tuannya ( Indonesia) mungkin kita sudah menjadi bangsa yang maju. Saya terus terang tidak pernah bisa aksara jawa namun hal tersebut berkaitan dengan aksara Bali dimana aksara Bali dan jawa merupakan satu  rumpun, dimana aksara Bali terdiri dari delapan belas  aksara sedangkan aksara jawa itu duapuluhan.

         I like the story of Ajisaka a lot. This is a story of a young man that has two very loyal servants named Dora and Sembada. What if there were many Dhoras and Sembadas here who were very loyal to their master ( If I may associate Ajisaka with Indonesia or SBY ( the president) ), this country could be a very modern country already. ( that's just my opinion, anyway) Although I was born as a Javanese, honestly speaking, I have never been able to write or even read Javanese script known as Tjarakan. How could I learn the script if I had moved from one city to another.


(Pada jaman dahulu, di Pulau Majethi hidup seorang satria tampan bernama Ajisaka.Selain tampan, Ajisaka juga berilmu tinggi dan sakti mandraguna. Sang Satria mempunyai dua orang punggawa, Dora dan Sembada namanya. Kedua punggawa itu sangat setia kepada pemimpinnya, sama sekali tidak pernah mengabaikan perintahnya. Pada suatu hari, Ajisaka berkeinginan pergi berkelanan meninggalkan Pulau Majethi. Kepergiannya ditemani oleh punggawanya yang bernama Dora, sementara Sembada tetap tinggal di Pulau Pulo Majethi, diperintahkan menjaga pusaka andalannya. Ajisaka berpesan bahwa Sembada tidak boleh menyerahkan pusaka tersebut kepada siapapun kecuali kepada Ajisaka sendiri. Sembada menyanggupi akan melaksanakan perintahnya.
Ganti cerita, pada masa itu di tanah Jawa terdapat negara yang terkenal makmur, tertib, aman dan damai, yang bernama Medhangkamulan.Rajanya bernama Prabu Dewatacengkar, seorang raja yang luhur budinya serta bijaksana. Pada suatu hari, juru masak kerajaan mengalami kecelakaan, jarinya terbabat pisau hingga terlepas. Ki Juru Masak tidak menyadari bahwa potongan jarinya tercebur ke dalam hidangan yang akan disuguhkan kepada Sang Prabu. Ketika tanpa sengaja memakan potongan jari tersebut, Sang Prabu serasa menyantap daging yang sangat enak, sehingga ia mengutus Sang Patih untuk menanyai Ki Juru Masak. Setelah mengetahui bahwa yang disantap tadi adalah daging manusia, sang Prabu lalu memerintahkan Sang Patih agar setiap hari menghaturkan seorang dari rakyatnya untuk santapannya. Sejak saat itu Prabu Dewatacengkar mempunyai kegemaran yang menyeramkan, yaitu menyantap daging manusia. Wataknya berbalik seratus delapanpuluh derajat, berubah menjadi bengis dan senang menganiaya. Negara Medhangkamulan beubah menjadi wilayah yang angker dan sepi karena rakyatnya satu persatu dimangsa oleh rajanya, sisanya lari menyelamatkan diri. Sang Patih pusing memikirkan keadaan, karena sudah tidak ada lagi rakyat yang bisa dihaturkan kepada rajanya.

Pada saat itulah Ajisaka bersama punggawanya, Dora, tiba di Medhangkamulan. klawan punggawane, Dora, tumeka ing Medhangkamulan. Heranlah Sang Satria melihat keadaan yang sunyi dan menyeramkan itu, maka ia lalu mencari tahu penyebabnya. Setelah mendapat keterangan mengenai apa yang sedang terjadi di Medhangkamulan, Ajisaka lalu menghadap Rekyana Patih, menyatakan kesanggupannya untuk menjadi santapan Prabu Dewatacengkar. Pada awalnya Sang Patih tidak mengizinkan karena merasa sayang bila Ajisaka yang tampan dan masih muda harus disantap Sang Prabu, namun Ajisaka sudah bulat tekadnya, sehingga akhirnya iapun dibawa menghadap Sang Prabu. Sang Prabu tak habis pikir, mengapa orang yang sedemikian tampan dan masih muda mau menyerahkan jiwa raganya untuk menjadi santapannya. Ajisaka mengatakan bahwa ia rela dijadikan santapan sang Prabu asalakan ia dihadiahi tanah seluas ikat kepala yang dikenakannya. Di samping itu, harus Sang rabu sendiri yang mengukur wilayah yang akan dihadiahkan tersebut. Sang Prabu menyanggupi permintaannya. Ajisaka kemudian mempersilakan Sang Prabu menarik ujung ikat kepalanya. Sungguh ajaib, ikat kepala itu seakan tak ada habisnya. Sang Prabu Dewatacengkar terpaksa semakin mundur dan semakin mundur, sehingga akhirnya tiba ditepi laut selatan. Ikat kepala tersebut kemudian dikibaskan oleh Ajisaka sehingga Sang Prabu terlempar jatuh ke laut. Seketika wujudnya berubah menjadi buaya putih. Ajisaka kemudian menjadi raja di Medhangkamulan.

Setelah dinobatkan menjadi raja Medhangkamulan, Ajisaka mengutus Dora pergi kembali ke Pulo Majethi menggambil pusaka yang dijaga oleh Sembada. Setibanya di Pulo Majethi, Dora menemui Sembada dan menjelaskan bahwa ia diperintahkan untuk mengambil pusaka Ajisaka. Sembada tidak mau memberikan pusaka tersebut karena ia berpegang pada perintah Ajisaka ketika meninggalkan Majethi. Sembada yang juga melaksanakan perintah Sang Prabu memaksa meminta agar pusaka tersebut diberikan kepadanya. Akhirnya kedua punggawa itu bertempur. Karena keduanya sama-sama sakti, peperangan berlangsung seru, saling menyerang dan diserang, sampai keduanya sama-sama tewas.
Kabar mengenai tewasnya Dora dan Sembada terdengar oleh Sang Prabu Ajisaka. Ia sangat menyesal mengingat kesetiaan kedua punggawa kesayangannya itu. Kesedihannya mendorongnya untuk menciptakan aksara untuk mengabadikan kedua orang yang dikasihinya itu, yang bunyinya adalah sebagai berikut:)

Category:
Ha Na Ca Ra Ka
Ana utusan (ada utusan) - There are two servants
Da Ta Sa Wa La
Padha kekerengan (saling berselisih pendapat) - having an argument each other
Pa Dha Ja Ya Nya
Padha digdayané (sama-sama sakti) - equally strong
Ma Ga Ba Tha Nga
Padha dadi bathangé (sama-sama mejadi mayat) - Then both of them died


Cerita AjisakaÂ

Duk ing nguni, ing Pulo Majethi ana satriya kang bagus rupané kang sesilih Ajisaka. Kajaba bagus lan sekti mandraguna, Ajisaka uga wicaksana. Sang Sinatriya kagungan punggawa loro cacahé, Dora lan Sembada arané. Punggawa loro mau banget setyané marang pepundhèné, babar pisan ora tau nglirwakké apa kang dadi dhawuhé bendarané. Ing sawijining dina, Ajisaka arsa tindak lelana ninggalaké Pulo Majethi. Tindaké nganthi punggawané kang aran Dora. Déné Sembada ditinggal ana Pulo Majethi, kautus njaga pusaka piyandelé. Sang Sinatriya wanti-wanti menawa Sembada ora dikeparengaké masarahaké pusaka mau marang sapa waé kajaba marang dirining pribadhi. Sembada ngèstokaké dawuh.


Ganti carita, duk rikala semana ing tanah Jawa ana negara kang misuwur gemah ripah loh jinawi tata tentrem karta raharja, kang aran Medhangkamulan.Ratuné ajejuluk Prabu Déwatacengkar, sawijining ratu kang luhur bebudèné lan wicaksana. Sawijining dina, juru masak keraton ngalami kacilakan, drijiné kepapras lading nganti tugel. Ki Juru Masak ora nglegéwa menawa tugelan drijiné nyemplung ana daharan kang kacawisaké ing ngarsané Sang Prabu. Nalika ora sengaja ndhahar tugelan driji mau, Sang Prabu rumangsa ndhahar daging kang énak banget rasané, banjur ngutus patihé ndangu Ki Juru Masak. Sawisé ngerti yèn sing didhahar mau daging menungsa, Sang Prabu banjur ngutus Sang Patih supaya saben ndina ngaturaké salah siji rakyaté kanggo daharané. Wiwit kedadéyan kuwi Prabu Déwatacengkar duwé kekareman kang banget nggegirisi, yakuwi ndhahar daging menungsa. Wewatekané malik grémbyang, malih dadi wengis lan seneng tumindak deksura. Negara Medhangkamulan malih dadi wewengkon kang wingit lan sepi awit kawulané siji mbaka siji kamangsa dèning ratuné, sisané mlayu mburu slamet. Sang Patih judeg pikiré awit wis ora ana manèh kawula kang bisa kacaosaké marang ratuné.

Ing wektu kuwi, Ajisaka klawan punggawané, Dora, tumeka ing Medhangkamulan. Gumun penggalihé Sang Sinatriya mirsani kahanan kang sepi lan tintrim banjur golèk sisik melik. Sawisé éntuk katrangan ngenani apa kang nembé dumadi ing Medhangkamulan, Ajisaka banjur sowan ing ngarsané Rekyana Patih, ngaturaké kasaguhané dadi dhaharané Prabu Déwatacengkar. Wiwitané Sang Patih ora nglilani awit ngéman Ajisaka kang bagus rupané tur isih mudha, nanging Ajisaka wus gilig tékadé mula banjur kelakon kairid séba ing ngarsané Sang Prabu. Sang Prabu gumun banget penggalihe merga ana wong bagus lan isih anom teka ndadak masrahké jiwa ragané nedha kamangsa. Ajisaka nuli matur yèn piyambaké lila legawa kamangsa dèning Sang Prabu sauger kaparingan tanah jembaré saukuran iket sing kaagem. Kejaba kuwi, kudu sang Prabu dhéwé kang ngukur wewengkon kang bakal kaparingaké kuwi. Sang Prabu nayogyani panuwuné. Ajisaka nuli ngaturi Sang Prabu ndudut pucuking iket. Eloking lelakon, iket mau kaya ora entèk-entèk kalukar. Sang Prabu Déwatacengkar kepeksa saya mundur saya mundur, wusanané tumekaning pinggiring segara kidul. Iket nuli kakipataké dèning Ajisaka saéngga Sang Prabu kontal nyemplung segara. Sanalika wewujudané malih dadi bajul putih. Ajisaka nuli jumeneng ratu ing Medhangkamulan.

Sawisé winisuda dadi Ratu Medhangkamulan, Ajisaka utusan Dora supaya bali menyang Pulo Majethi njupuk pusaka kang kajaga dèning Sembada. Satekané ing Pulo Majethi, Dora nemoni Sembada lan mrathelakaké yèn kautus njupuk pusakané Ajisaka. Sembada ora gelem ngulungaké amarga ngugemi dhawuhé Ajisaka nalika ninggalaké Pulo Majethi. Sembada kang uga ngugemi dawuhé Sang Prabu meksa njaluk supaya pusaka kaulungaké. Pungkasané punggawa loro mau banjur pancakara. Amarga padha digdayané, paprangan lumaku ramé, silih ungkih genti kalindhih, nganti loro-loroné mati sampyuh.

Kabar pralayané Dora lan Sembada kepireng dèning Sang Prabu Ajisaka. Getun banget penggalihé sang Prabu ngelingi kasetyané punggawa kinasihé. Rasa sungkawané anjalari sang Prabu ngripta aksara minangka pepéling marang paraga kinasihé, kang uniné mangkéné:

Category:
Ha Na Ca Ra Ka
Ana utusan (ada utusan) - There are two servants
Da Ta Sa Wa La
Padha kekerengan (saling berselisih pendapat) - having an argument each other
Pa Dha Ja Ya Nya
Padha digdayané (sama-sama sakti) - equally strong
Ma Ga Ba Tha Nga
Padha dadi bathangé (sama-sama mejadi mayat) - Then both of them died