Kacarita wénten Ida Sang Pandita, sané mapeséngan
Bhagawan Domya, pasraman idané ring jagat Ayodhya. Ida madué sisia tigang diri
sané mapeséngan: Sang Utamanyu, Sang Arunika, miwah Sang Wéda.
Makatetiga turéksain ida, napi ké murid-murid idané
sayuakti bhakti ring guru? Tata caran idané nukréksain, Sang Arunika
kandikayang makarya ring cariké.
Sadurungé, Ida Dang Guru micayang kaweruhan indik
kadharman. Duaning asapunika wacanan Ida Dang Guru, Sang Arunika
ngemargiang sapari polah anak makarya ring sawah.
Sang Arunika nandur pantun ring cariké, ri sampun lanus
entik pantuné, wénten sabeh bales pisan sané kadulurin blabar ageng,
mawinan telas embid pundukan cariké. Antuk ajerih idané, pantuné
kalancah antuk toyané ageng, empelin ida toyané punika. Kacrita durung sué,
empelané punika malih embid, malih empel ida malih embid.
Salanturnyané anggan idané kanggén ngempel,
nyelémpang ida ring toyané, kantos rahina wengi. Paindikan punika kaaksi olih
Ida Bhagawan, raris ida ngandika: ”Cening Sang Arunika matangi idéwa, dahating
pageh cening mayasa, kantos idéwa ngempel toyané antuk ragan ceningé. Jani bapa
ngemaang cening adan, Sang Udalaka, sawiréh cening ngempelang ragan
ceningé ring yehé. Malarapan bhaktin ceningé, cening lakar mangguhang kasukan
sekala sidhi mantra, sandi ngucap”.
Sané mangkin Sang Utamanyu sané turéksain ida,
kaandikayang ngangonang lembu, raris Ida Sang Utamanyu ngangon. Sajeroning ngangonang lembu, ida kluwén
pisan. Punika mawinan ida ngagéndong utawi idih-idih, utamanipun ngidih ajengan
anggén ida pangupajiwa ri kala ida ngangon. Sakéwanten pikolih idané
nenten kaaturang ring Ida Dang Guru, indiké punika kawikanin olih Bhagawan
Domya. Raris Ida Bagawan Domya mawacana: ”Cening Sang Utamanyu tata kraman
anaké dadi sisia, yan jati bhakti ring guru, patut ngaturang nasi pikolihé
ngidih-idih, kéto patutnyané. Pikolihé ngidih-idih sing patut ajengang cening”.
Sang Utamanyu ngaturang sembah kadulurin nunas pangampura, duaning pamargin
idané iwang.
Bénjang
semengané, mamargi ida ngangon, sinambi ngidih-idih. Pikolih punika aturang ida
ring dag guru, sasampuné katurang, malih ida ngedih-idih. Kaksi olih Ida Dang
Guru, mingkalihin ida ngidih-idih, raris tan kalugra, déning kabaos lobha.
Malih ida ngangon santukan kluwéné raris ida nayub susu sareng godélé ring
nyonyon lembuné. Katakénin olih Ida Dang Guru napi sané kanggén sangu ri kala
ngangon.
Matur Sang Utamanyu, ”Titiang masusu ring nyonyon
lembuné”. Ngandika Ida Dang Guru: ”Cening Sang Utamaniyu sing patut laksanan
ceningé buka kéto, sawiréh nyuang druén nabé ento adané, awinan ida wusan
nginum susu”.
Wénten didih medal saking monmon godélé punika sané
dilat ida pinaka sangun ida ngangon. Malih katakénin olih dang nabé. Sang
Utamanyu nguningayang Ida nilat didih susu sané ulung ring tanahé.
Ngandika Ida Peranda Nabé, “Ih cening Sang Utamanyu
tusing patut ento ajengang cening, pianak lembuné nawang cening seduk,
melarapan ban kawelasan iané tekén cening, ia ngutahang pikolihné manyonyo.
Tusing dadi cening nyuwangin mertan ia i godél, makelo-kelo bisa berag godélé”.
Sapunika wacanan Ida Dang Guru. Sang Utamanyu
ngaturang sembah tur nunas pangampura. Bénjang pasemengan malih ida ngangon,
nénten ngajengang. Antuk kluwén idané, raris ida ngajengang getah daun madori,
santukan getah daun madori punika panes pisan, nyupsup rauh ring panyingakan
Ida Sang Utamanyu mawastu Ida buta, paling Ida ngruruh lembuné, wénten
sémér, irika ida runtuh macelempung.
Sasampuné soré mawali lembuné ka badannyané nénten
wénten ngatehang. Duaning nénten kacingak Sang Utamanyu, awanan paling Ida
Peranda Nabé ngruruh sisiané. Bénjang pasemengan karerehin olih Ida Dang Guru.
Kapanggihin ida ring tengah séméré punika. Raris katakénin
sané mawinan ida runtuh ring séméré. Sang Utamanyu nguningang ragané buta
sangkaning ngajengang getah madori.
Kapariangenan Ida Paranda Guru ngaksi sisianida
ngemasin buta sangkaning dahat bhakti ring sang guru. Raris kaicén Sang
Utamanyu mantra Aswinodéwa, pinaka tamba mangdané wusan ida buta, malih mawali
panyingakan idané waras kadi mula nénten wénten cacad. Sangkaning
kateleban Sang Utamanyu dados sisia, ida polih panugrahan kawisésan, kaweruhan
olih Ida Bhagawan Domya.
Mangkin Ida Sang Wéda sané katuréksain. Sang Wéda
kanikain mangda jenek ring pawaregan, ngaturang rayunan Ida Dang Guru
nyabran rahina. Malarapan antuk bhaktin Ida Sang Wéda ring Dang Guru kadulurin
panes tis sarahina pakaryan ida nyodayang rayunan majeng ring Ida Dang
Guru saha setata ngiring sakancan pituduh sang meraga guru. Raris ida kaicen panugrahan
pangeweruh miwah wéda mantra.
Sasampun Sang Wéda molihang panugrahan, raris ida mantuk
ka patapan idané. Ida uning pisan mangkin ring pakéwuhé ngamolihang kaweruhan
utawi kawikanan mawinan ida makayun-kayun ring angga. Sapuniki daging pakayunan
ida, yan idéwék ngelah sisia, buin manian lakar baang ia Sang Hyang Mantra,
lakar sing idihin sesari ané patut katur ring dang guru, buina lakar tusing
turéksain, sakadi Ida Bhagawan Domya nuréksain déwéké. Mungguing asapunika
pakayunan Ida Sang Wéda.
Kaketus saking Adi Parwa
Antuk Dinas Pendidikan Provinsi Bali